Panda Books

#reading

Konslagerlarni birinchi kim o'ylab topgan?

Soljenitsin o'zining "GULAG Arixpelagi"da shunday yozadi:

"1918-yil avgustida, F. Kaplan tomonidan unga suiqasd qilinishidan bir necha kun oldin, Vladimir Ilich (Lenin) Yevgeniya Bosh va Penza guberniya ijroiya qo‘mitasiga (ular dehqonlar qo‘zg‘olonini bostira olmagan) yo‘llagan telegrammasida shunday deb yozgan edi: "shubhali shaxslarni (e'tibor bering. "aybdor" emas, balki shubhali. - AS) shahar tashqarisidagi konsentratsion lagerlarga qamash kerak." Bundan tashqari: "...shafqatsiz ommaviy Qizil Terror o‘tkazish..." (bu hali terror haqidagi dekret emas edi). 1918-yil 5-sentyabrida esa, bu telegrammadan 10 kuncha o‘tgach, Petrovskiy, Kurskiy va V. Bonch-Bruyevich imzolagan XKSning Qizil terror to‘g‘risidagi dekreti e’lon qilinadi. Unda ommaviy qatl etishlar haqidagi ko‘rsatmalardan tashqari, xususan, shunday deyilgan edi: "Sovet Respublikasini sinfiy dushmanlardan konsentratsion lagerlarda ajratib qo‘yish orqali himoya qilish."

Mana, qayerda - Leninning xatida, keyin esa Xalq Komissarlari Sovetining dekretida - XX asrning asosiy atamalaridan biri bo‘lgan, keyinchalik xalqaro miqyosda ishlatilgan "konsentratsion lagerlar" atamasi o'ylab topildi, darhol qabul qilindi hamda tasdiqlandi! Bu 1918-yilning avgust va sentyabr oylarida sodir bo‘ldi. Bu so‘zning o‘zi Birinchi jahon urushi paytida harbiy asirlarga, nomaqbul chet elliklarga nisbatan ishlatilgan edi. Bu yerda esa u birinchi marta o‘z mamlakati fuqarolariga nisbatan qo‘llanildi. Ma’no ko‘chishi tushunarli: asirlar uchun konsentratsion lager qamoqxona emas, balki ularni ehtiyotkorlik bilan to‘plash joyidir. Xuddi shunday, shubhali vatandoshlar uchun ham endi suddan tashqari ogohlantiruvchi to‘plash joylari taklif qilindi. Leninning g‘ayratli aqli hukm qilinmaganlar atrofidagi tikanli simlarni xayolan ko‘rib, kerakli so‘zni topishi oson bo‘ldi - konsentratsion!

...NKYuning majburiy mehnat lagerlari "umumiy qamoq joylari" toifasiga kiritilgan bo‘lsa-da, konslagerlar hech qanday "umumiy joy" hisoblanmagan, balki maxsus dushman unsurlari va garovga olinganlar uchun bevosita CHK nazorati ostida saqlangan. To‘g‘ri, keyinchalik konsentratsion lagerlarga tribunal orqali ham tushganlar; biroq, o‘z-o‘zidan ravshanki, u yerga mahkumlar emas, balki faqat dushmanlik belgisi bo‘yicha yuborilgan. Konslagerdan qochganlik uchun jazo muddati (sudsiz) o‘n baravar oshirilgan. Konslagerdan ikkinchi marta qochish uchun esa otib o‘ldirishga hukm qilingan (va, shubhasiz, bu jazo qat’iy qo‘llanilgan).

,,,, 1922-yilda RSFSRning barcha qamoqxonalari boshlig‘i o‘rtoq Ye. Shirvindtning X Sovetlar syezdiga topshirgan hisoboti bizgacha yaxshi saqlanib qolgan. Shu yili birinchi marta Adliya xalq komissarligi va IIXKning barcha qamoq joylari (ГПУning maxsus qamoqxonalaridan tashqari) yagona ГУМЗАК (Qamoq Joylari Bosh Boshqarmasi)ga birlashtirildi va o‘rtoq Dzerjinskyning qaramog‘iga o‘tkazildi.

Oradan biroz vaqt o'tib, ГУМЗАК SSSR avval ГУИТУ (Axloq tuzatish-mehnat muassasalari bosh boshqarmasi), keyinchalik esa ОГПУ ГУИТЛga (Axloq tuzatish-mehnat lagerlari bosh boshqarmasi) aylantirildi. Uning rahbari bir paytning o‘zida SSSR Konvoy qo‘shinlari qo‘mondoni lavozimini ham egalladi. Bu qanchalar hayajonli! Qancha zinalar, xonalar, qorovullar, ruxsatnomalar, muhrlar, peshlavhalar degani edi.

ГУМЗАКning farzandi bo‘lmish GUITLdan esa bizning ГУЛАГ (Главное управление лагерей)imiz dunyoga keldi."

@panda_books

www.tg-me.com/ua/Panda Books/com.Panda_books/6472

1.4K viewsMar 9 at 22:11

#reading

Konslagerlarni birinchi kim o'ylab topgan?

Soljenitsin o'zining "GULAG Arixpelagi"da shunday yozadi:

"1918-yil avgustida, F. Kaplan tomonidan unga suiqasd qilinishidan bir necha kun oldin, Vladimir Ilich (Lenin) Yevgeniya Bosh va Penza guberniya ijroiya qo‘mitasiga (ular dehqonlar qo‘zg‘olonini bostira olmagan) yo‘llagan telegrammasida shunday deb yozgan edi: "shubhali shaxslarni (e'tibor bering. "aybdor" emas, balki shubhali. - AS) shahar tashqarisidagi konsentratsion lagerlarga qamash kerak." Bundan tashqari: "...shafqatsiz ommaviy Qizil Terror o‘tkazish..." (bu hali terror haqidagi dekret emas edi). 1918-yil 5-sentyabrida esa, bu telegrammadan 10 kuncha o‘tgach, Petrovskiy, Kurskiy va V. Bonch-Bruyevich imzolagan XKSning Qizil terror to‘g‘risidagi dekreti e’lon qilinadi. Unda ommaviy qatl etishlar haqidagi ko‘rsatmalardan tashqari, xususan, shunday deyilgan edi: "Sovet Respublikasini sinfiy dushmanlardan konsentratsion lagerlarda ajratib qo‘yish orqali himoya qilish."

Mana, qayerda - Leninning xatida, keyin esa Xalq Komissarlari Sovetining dekretida - XX asrning asosiy atamalaridan biri bo‘lgan, keyinchalik xalqaro miqyosda ishlatilgan "konsentratsion lagerlar" atamasi o'ylab topildi, darhol qabul qilindi hamda tasdiqlandi! Bu 1918-yilning avgust va sentyabr oylarida sodir bo‘ldi. Bu so‘zning o‘zi Birinchi jahon urushi paytida harbiy asirlarga, nomaqbul chet elliklarga nisbatan ishlatilgan edi. Bu yerda esa u birinchi marta o‘z mamlakati fuqarolariga nisbatan qo‘llanildi. Ma’no ko‘chishi tushunarli: asirlar uchun konsentratsion lager qamoqxona emas, balki ularni ehtiyotkorlik bilan to‘plash joyidir. Xuddi shunday, shubhali vatandoshlar uchun ham endi suddan tashqari ogohlantiruvchi to‘plash joylari taklif qilindi. Leninning g‘ayratli aqli hukm qilinmaganlar atrofidagi tikanli simlarni xayolan ko‘rib, kerakli so‘zni topishi oson bo‘ldi - konsentratsion!

...NKYuning majburiy mehnat lagerlari "umumiy qamoq joylari" toifasiga kiritilgan bo‘lsa-da, konslagerlar hech qanday "umumiy joy" hisoblanmagan, balki maxsus dushman unsurlari va garovga olinganlar uchun bevosita CHK nazorati ostida saqlangan. To‘g‘ri, keyinchalik konsentratsion lagerlarga tribunal orqali ham tushganlar; biroq, o‘z-o‘zidan ravshanki, u yerga mahkumlar emas, balki faqat dushmanlik belgisi bo‘yicha yuborilgan. Konslagerdan qochganlik uchun jazo muddati (sudsiz) o‘n baravar oshirilgan. Konslagerdan ikkinchi marta qochish uchun esa otib o‘ldirishga hukm qilingan (va, shubhasiz, bu jazo qat’iy qo‘llanilgan).

,,,, 1922-yilda RSFSRning barcha qamoqxonalari boshlig‘i o‘rtoq Ye. Shirvindtning X Sovetlar syezdiga topshirgan hisoboti bizgacha yaxshi saqlanib qolgan. Shu yili birinchi marta Adliya xalq komissarligi va IIXKning barcha qamoq joylari (ГПУning maxsus qamoqxonalaridan tashqari) yagona ГУМЗАК (Qamoq Joylari Bosh Boshqarmasi)ga birlashtirildi va o‘rtoq Dzerjinskyning qaramog‘iga o‘tkazildi.

Oradan biroz vaqt o'tib, ГУМЗАК SSSR avval ГУИТУ (Axloq tuzatish-mehnat muassasalari bosh boshqarmasi), keyinchalik esa ОГПУ ГУИТЛga (Axloq tuzatish-mehnat lagerlari bosh boshqarmasi) aylantirildi. Uning rahbari bir paytning o‘zida SSSR Konvoy qo‘shinlari qo‘mondoni lavozimini ham egalladi. Bu qanchalar hayajonli! Qancha zinalar, xonalar, qorovullar, ruxsatnomalar, muhrlar, peshlavhalar degani edi.

ГУМЗАКning farzandi bo‘lmish GUITLdan esa bizning ГУЛАГ (Главное управление лагерей)imiz dunyoga keldi."

@panda_books

BY Panda Books